Migrazioak. Elikagaiekiko loturak

| 1 | 2 |

Aurreko sarreran, bidaia abiatzeko prestaketa eta unearen aukeraketa jorratu genituen. Elikagai motak eragin kritikoa du migrazioaren prozesuan. Sarrera honetan, hegazti intsektujaleek eta fruitujaleek euren elikagai diren izakiekin dituzten harremanak aztertuko ditugu.

Hegazti Intsektujaleak

Denok ezagutzen ditugu urmael eta ibaien gainazalean egiten dituen pase zoragarriak. Sorbeltz arrunta (ezkerrean) hegaldian harrapatutako intsektuez elikatzen da. Horretarako, bere pisuaren adinako kopuruak ehizatu behar ditu. Hazte-garaian, gainera, beste 100.000 intsektu gehiago harrapatu beharko ditu aurrera ateratzen duen txita bakoitzeko. Ondorioz, intsektu hegalari ugariren menpe dago, euren bizi-zikloaren azken fasean dauden intsektuen menpe, hain zuzen ere. Beraz, Europako habiaratzeko lekuetara iritsi behar du lehen intsektuen metamorfosia amaitzen den aldi berean, udaberria ondo sartua dagoela. Hegoaldeko lekuetan, une hori apirilaren erdialdera hel daiteke, baina iparraldekoetan intsektuak ehizatzeko, maiatza arte atzeratu behar du iritsiera. Halako lekuetan, udak oso laburrak dira. Beraz, uztailaren erdialderako hazkuntza amaitu eta bueltan abiatu behar da. Latitude horietan, ordea, egunak askoz luzeagoak dira eta intsektuak ugariagoak. Europako hegoaldean geratzen diren sorbeltzak, aldiz, udara aldia abuztuaren amaierara arte luzatu dezakete.

Udazkeneko migrazioa aldika egiten dute (eskuinean). Europako hegoaldetik Afrika mendebaldeko iparraldera eta handik Afrikako erdialdera jotzen dute. Batzuk ekialdeko gune tropikaletara iristen dira. Han, eurite garaian iritsita, intsektu ugari aurkitzen dituzte. Europara itzultzeko bidaiak beste ibilbide bat jarraitzen du: Nilo eta Ekialde Ertaina zeharkatuz, etapa gutxiagotan, baina luzeagoetan. Nolanahi ere, sorbeltz arrunta udaberriaren pixkanakako etorreraz (hegoaldetik iparralderako bidean) eta udaren pixkanakako amaieraz (iparraldetik hegoalderakoan) baliatzen da ibilbidean intsektuak eskuragarri izateko.

Hegaztien gutxiengo bat baino ez da sorbeltz arrunta bezain intsektu-jale zorrotza, ordea. Orain ikusiko ditugu dieta ugariagoa duten txori motak.

Fruituen kontsumoa

Lezkari arrunta(ezkerrean), aurreko sarreran aurkeztu genuena, intsektujalea da nagusiki, baina fruitu batzuk jan ditzake, baita ale txikiak ere. Elikaduraren aldakortasuna hedatuta dago hegaztien artean eta eragin handia du migrazioetan. Uda amaieran eta udazkenean, egunak laburtu eta intsektuen populazioa pixkanaka murrizten den heinean, fruituak ordezko elikagai-iturri bihurtzen dira.

Eskuineko irudiak, hilero, hegaztiek Italiako ipar-ekialdean kontsumitu ditzaketen 52 basa fruituren eskuragarritasuna erakusten du. Eskaintza altuena urrian izaten da, migrazio askoren hasierarekin batera.

Hain da onuragarria fruituen kontsumoa, ezen hegazti batzuek euren digestio-sistemaren aldiko egokitzapenak garatzen baitituzte, migrazioaren aurreko garaian fruituez hobeto elikatzeko.

Galde daiteke ea onura horiek aldiberekotasunez gertatzen diren, ala hegaztien eta landareen arteko harreman berezi baten ondoriozkoak diren. Ikus dezagun.

Lehen azaldu den Intsektuen kontsumoa harrapari-harremana da, harrapariak onura ateratzen du eta presak kaltea. Fruituen kontsumoan, aldiz, kontsumitzaileak mamia digeritu, baina hazia bere horretan sakabanatzen du. Kasu horretan, onura elkarrekikoa da (mutualismoa). Harreman hori duela 120 milioi urte hasi omen zen (erreferentziak ikusi) eta baldintzapen konplexuak gordetzen ditu, bere partea betetzen ez duten hegaztiek etekina atera ez dezaten (adibidez, hazia sakabanatu beharrean, kaltetzen dutenek).

Fruituaren neurria, forma, itxura, konposizioa, morfologia, landareren morfologia eta heltze-unea hegazti mutualista horien gaitasun eta ohituretara egokituta dago. Jarraian zehaztasun orokor batzuk:

· Neurria eta forma. Gure inguruko hegaztiek kontsumitzen dituzten basa fruitu gehienak esferikoak dira eta 6-12mm arteko diametroa dute. Neurri horiek fruitu osoa bat-batean, azkar eta modu seguruan irenstea errazten dute (eskuinean, Txinbo kaskabeltz bat baia bat heltzen).

· Toxinak. Gure inguruan dauden 81 basa fruituen artean (ikus erreferentzia) bi heren pozoitsutzat edo desatsegintzat hartzen dira. Askotan, hazia babesten duen geruzan (endokarpoa) eragile toxikoak dituzte eta horren hausturak, koskaz edo hegazti alejale baten paparoaren eraginez, toxina askatzen du. Baina fruituaren sakabanatzeari egokitutako hegaztiek oso-osorik irentsi eta mamia kontsumituz, hazia sakabanatzen dute.

Kasu batzuetan, landareek toxinak mamian dituzte, mokokadaz jaten duten hegaztiei saria ukatzeko. Sakabanatzaileek substantzia horiek ezdeusteko gibel egokituak eta handiagoak dituzte.

· Estalkiak. Toxinen efektua hain eraginkorra izanik, galde daiteke ea jangarritzat jotzen diren fruituak (heren bat) oportunisten ekintzaren aurrean zaurgarriagoak diren. Egia esan, toxinak ez dira landareek sakabanaketa ziurtatzeko eratu duten neurri bakarra. Kasu askotan, endokarpoak egoera likatsu eta labainkorra hartzen du, hortzen eta papoen ahaleginak ekiditeko. Tomatearen haziak eredu ona dira guretzat. Halako bati kosk egiten saiatu al zara?

· Landarearen morfologia. Hegaztien bidez sakabanatutako fruituak eruen bazkideei egokitutako egituretan kokatzen dira, haien eskuragarritasuna errazteko eta gainerako hegaztiei zailtzeko. Adibide gisa, Laharrak (eskuinean) drupa askoz osaturiko fruitu bat sortzen du, multzo trinko batean (urrundik ikusteko). Fruituaren arkitekturak hegazti txikiek, hala nola Paridoak (Amilotx, Kaskabeltz eta antzekoak) drupa bakoitzaren banakako kontsumoa egitea bultzatzen dute. Fruituak arantzak dituzten zurtoin finez betetako sasitza batean banatzen dira, eta horrek zaildu egiten du tamaina handiagoko hegaztien sarbidea.

Andurak (ezkerrean) bere fruituak korinbo izeneko eran aurkezten ditu. Eraketa horrek 20 gramo inguruko hegazti baten pisua jasan dezake, baina ez du eserleku egonkorrik ematen ehun gramo baino gehiago pisatzen duen Zozoarentzat, besteak beste.

Migrazioarekin lotura estua duten egokitzapenak

Fruituen heltze-garaiaren esparruan, ikertzaile talde desberdinek baieztatu dute migrazioei lotutako hegazti-pilaketekin batera gertatzen dela. Landare espezie bereko fruituak beranduago heltzen dira hegoaldeko guneetan iparraldeko guneetan baino, nahiz eta hegoaldean udaberria lehenago hasi. Joera hau normalean espero denaren alderantzikoa da. Efektu hau hegazti migratzaileen portaerari egozten zaio.

Aipatutako lotura indartzen duen beste ebidentzia bat, fruituen mamian ikusitako konposizio-aldaketa da. Migrazioekin batera heltzen den frutak (berantiarra) fruta goiztiarrarekin alderatuz, elikagaietan aberatsagoa da (batez ere lipidoetan) eta heltze goiztiarreko frutak baino ur gutxiago darama. Ezberdintasun horiek hegazti sakabanatzaileen beharretara begirako egokitze bat direla espekulatu da. Udaren beroan, fruituak ur dosi handiagoa ematen du, egarria asetzeko. Udazkenean, berriz, migraziorako prestatzen ari diren hegaztientzat koipeak pilatzen laguntzen du.

Lipidoez gaindi, fruitu-mamiak hainbat azukre daramatza, baita zapore atsegina ematen duten bigarren mailako metabolitoak ere (gogoratu marrubiarena, esate baterako). Baina konposatu antioxidatzaileek paper garrantzitsua jokatzen dute, hala nola antozianinek eta beste konposatu fenoliko batzuek. Fruituari kolorea emanez gaindi, migrazioen ahalegin bizi eta jarraituan Oxigeno Erreaktiboko eragileen (EOR) metaketa ekiditen dute. Ikerketa batzuen arabera, hegazti migratzaileek eragile antioxidatzaile gehien edukitzen dituzten fruituak lehenesten dituzte (erreferentzia).

Landareen eta beraien sakabanatzaileen arteko harreman estuaren azken adierazpen bat gehitu beharra dago. Landareak ez du udazkeneko beheraldia burutzen fruitua sakabanatu den arte.

Fruituarekiko deskonexioa detektatzen duen mekanismoari esker, landareak udazkenean burutu behar duen beheraldiko (seneszentzia) prozesua atzeratu dezake, egunak laburtu ahala. Goiko argazkiak, urriaren amaierako egun eta leku berean egindakoak dira. Ezkerreko irudian, andura baiak dituen korinbo bat hosto eta enbor berdearekin. Eskuinekoak ez du baiarik eta beheraldiko seinale argiak erakusten ditu.

Landareak bizirik mantentzen du fruitua eta hura sostengatzen duten estrukturak sakabanatzaileak jaso arte. Egokitzapen horrek zentzu handia du, fruitua sortzeko baliabide-inbertsioa kontuan hartuta.

Ondorioak

Sarrera honetan, hegazti migratzaile intsektujaleen eta fruitujaleen elikagaiekiko loturez aritu gara. Beste hegazti mota asko kanpo geratu dira, hala nola, limoetakoak, haragijaleak eta alejaleak. Nolanahi ere, helburua migrazioen esparruan izaki ezberdinen artean dauden lotura eta elkarreragin ugariak nabarmentzea izan da.

Kontserbazioaren testuinguruan, artikulu honek nitxo ekologikoak ahalik eta modurik osoenean mantentzearen eta indartzearen garrantzia azpimarratzen du, hartzen dituzten lotura konplexuak ziurtatzeko. Egitasmo sinplistek, epe laburrerako edo itxurazko emaitzak lortzera bideratuek, ezin dute emaitza onik eman. Beraz, naturarekiko errespetuan, pazientzian eta, batez ere, behaketan oinarritu behar dugu kontserbazioa.

"Pentsatzea jakitea baino interesgarriagoa da, baina ez da begiratzea bezain interesgarria"

Johann W. Goethe

Erreferentziak

1. Xehetasun gehiago Sorbeltz arruntaz eta migrazio bitxiari buruz.

2. Duela 120 milioi urte fruta jaten zuen hegazti baten ebidentzia fosila.

3. Fruitu basatiei buruzko liburua. Frutos Silvestres. Manuel Durruti. Everest argitaletxea (1995). ISBN 10: 8424126696 / ISBN 13: 9788424126698.

4. Hegaztiek fruituekin duten harremanari buruzko informazioaren zati handi bat Birds and Berries liburutik lortu dut. Barbara eta David Snow, 1988. ISBN-10 : 0856610496 , ISBN-13 : 978-0856610493.

5. Intsektujale-hegazti migratzaileen digestio-sistema fruituetara egokitzeari buruzko argitalpena. When Does-ek Songbird Migrateri? Depends On What It Eats.

6. Italiako ipar-ekialdean fruituen eskuragarritasunari eta hegaztien migrazio-portaerari buruzko ikerketa bat. Fruit availability for migratory birds: a GIS approach.

7. Ikerketa artikulua, fruituak ematen duten landareen eta Hegazti migratzaileen arteko loturak jorratzen duena. Evolution of Temperate Fruit/ Bird Interactions: Phenological Strategies

8. Hegaztiek antozianinen eta beste konposatu antioxidatzaileen eduki altuena duten fruituak nahiago dituztela postulatzen duen artikulua. Birds Select Fruits with More Anthocyanins and Phenolic Compounds During Autumn Migration

9. Espainiako Ornitologia Elkartearen webgunea (SEO, Espainiako Ornitologiarako Elkartea). Oso baliabide interesgarria. SEO BirdLife Bird Identification and details

10. Migrazioak jorratzen dituen SEO web orria. Migraciondeaves.org

Oharra: Lan hau Hondarribiko Udaleko Euskara zerbitzuaren laguntzaz zuzendu da.